PALMİYE KIZIL HORTUMLU BÖCEĞİ MÜCADELESİ ve İLAÇLAMA PROGRAMI (Rhynchophorus ferrugineus (Olivier) (Coleoptera: Curculionidae))
PALMİYE BÖCEĞİNİN TEŞHİS EDİLMESİ ve YAŞAM DÖNGÜSÜ: Palmiye kızıl böceği erginleri, kırmızımsı kahverengi ve silindir şeklinde olup, yaklaşık 35 mm uzunluğunda ve 10 mm enindedir. Kın kanatları koyu kırmızı renktedir. Baş ve hortumun uzunluğu vücudun toplam uzunluğunun 1/3’ü kadardır. Hortum; üstten kırmızımsı kahverengi, alttan ise koyu kahverengi olup, uzun, eğri ve çıkıntılıdır. Erkekte hortumun üst kısmı kısa kahverengimsi kıllarla kaplı, dişide ise kılsız, kıvrık, daha ince ve uzundur. Yumurta, oval, beyaz-krem renkte olup ortalama 2,6 mm uzunluğunda ve 1,1 mm enindedir. Palmiye böceklerine ait genç larvaların baş kısmı siyah, diğer kısımları ise sarımsı beyaz renktedir. Larva olgunlaştıkça renk sarımsı kahverengiye döner. Olgun larvanın uzunluğu 50 mm, eni ise 20 mm olup, güçlü ağız yapısına sahiptir. Larva, gelişimini tamamladıktan sonra beslendiği ortamı terk eder, palmiyenin hemen altında toprakta, palmiye üzerindeki yaprak sapları ile gövde arasında veya ağacın zarar görmüş kısımlarında, palmiye liflerinden 50–95 x 25–40 mm boyutlarında oval bir kokon örerek pupa olur. Pupa dönemini kokon içinde geçirir. Pupa, önce krem daha sonra kahverengidir. Pupada baş aşağıya doğru bükülmüştür, anten ve gözler belirgin olup, 35 x 15 mm boyutundadır. Dişi bireyler hayatları boyunca yaklaşık 200 – 300 adet yumurta bırakır. Yumurta, taze yaprakların gövde ile birleştikleri yerlere veya palmiyenin zarar görmüş kısımlarına, birbirine temas etmeyecek şekilde yan yana ve bitki dokusu içine bırakılır. Yumurtalar 2 ile 5 gün arasında açılır. Yumurtaların gelişebildiği en yüksek sıcaklığın 40ºC olduğu belirlenmiştir. Yaklaşık 1 ile 3 ay arasında değişen larva döneminden sonra pupa dönemine giren zararlı, 14 – 21 gün sonra ergin olur. Erginler, sıcaklığın 12–14°C üzerinde olması durumunda aktif hale geçerler. Bölgelere göre değişmekle birlikte erkek bireyler 50–120 gün, dişiler ise 50-109 gün yaşar. Tüm hayat dönemi yaklaşık 4 ay sürmektedir. Erginler uzun uçuşlar yapma yeteneğinde olup, bir uçuşta 900 m uzaklığa ulaşabildiği kaydedilmiştir. Yılda 25–27°C sıcaklıkta 3 döl verebilir.
PALMİYE TÜRLERİNDEKİ ZARAR ŞEKLİ EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI:
Zararı larvalar yapar. Yumurtadan çıkan genç larvalar gövde içine girer ve burada yumuşak lifli dokuyla beslenerek tüneller açar. Larva, yaşamını tamamen gövde içinde geçirdiği için başlangıçta zararlıyı ve oluşturduğu zararı tespit etmek çok zordur. Zararlının palmiye ağaçlarının büyüme noktalarında beslenmesi sonucu, gövde üzerinde ve yaprakların gövdeye bağlandığı kısımlarda açılan küçük deliklerden sarımsı kahverengi yapışkan bir sıvı ve larvanın beslenme artıklarının oluşturduğu tümsekler gözle görülebilir. Zamanla (yaklaşık 2-3 yıl sonra) yapraklarda sararma, solma ve kuruma gözlenir. Larvalar 1 m uzunluğunda tüneller açabilmektedir. Zarar gören bitki dokularında çürümelerin meydana gelmesi ve kötü bir kokunun yayılması tipiktir. Ağaçlarda tünel sayısı arttıkça ağacın gövdesi giderek zayıflar ve bu durum ağacın kolaylıkla devrilmesine ya da çürüyerek ölmesine neden olur. Bu zararından dolayı birçok ülkede hurma ağaçlarının tamamen yok olmasına ve dolayısıyla önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır.
ZARAR VERDİKLERİ AĞAÇ TÜRLERİ: Genellikle Palmae (Arecaceae) familyasına ait palmiye cinsi bitkilerdir. Phoenix canariensis Hort. ex Chabaud, P. dactylifera L. P. sylvestris Roxb., Areca catechu L., Arenga pinnata (Wurmb) Merrill, Borassus flabellifer L., Caryota maxima (Himalaya), C. cumingii Lodd.ex Mart., Cocos nucifera L., Corypha gebanga (Blume) Blume, C. elata Roxb., Elaeis guineensis Jacq., Livistona decipiens Becc., Metroxylon sagu Rottb., Oreodoxa regia Kunth, Sabal umbraculifera (Jacq.) Mart, Trachycarpus fortunei (Hook.) H.Wendl ve Washingtonia sp. gibi birçok tür konukçusu olarak bildirilmektedir. Ayrıca, Saccharum officinarum L. (şeker kamışı), Agave americana L. (sabırlık) ve Cycas revoluta Thunb. (sıkas) bitkileriyle de beslenebilmektedir.
PALMİYE KZIL BÖCEĞİ MÜCADELESİ YÖNTEMLERİ VE İLAÇLAMASI
- Kültürel önlemler: Pamiye böceği mücadelesinde kültürel önlemler önemli bir yer tutmaktadır. Periyodik olarak ağacın zayıflamış ve çürümekte olan kısımları temizlenmelidir. Sağlıklı bir ağacın herhangi bir yerinde yapılacak kesim ve yaralamalardan kaçınılmalıdır. Budamalar, zararlının aktif olmadığı kış aylarında yapılmalıdır. Kök sürgünleri ve kesilen dallar imha edilmelidir. Palmiye ağaçları için uygun sulama ve gübreleme programı ile ağaçların strese girmesi engellenmeli ve sulama, tercihen damla sulama şeklinde yapılmalıdır. Ağır zarar görmüş palmiye ağaçları, palmiye böceğinin değişik dönemlerine (yumurta, larva, pupa ve ergin) ait çok sayıda birey ihtiva ettiğinden bu şekilde zararlı ile bulaşık ağaçlar özellikle ergin bireylerin etrafa dağılmasına fırsat vermeden, yakılarak ya da gömülerek bir an önce ortadan kaldırılmalıdır.
- Biyoteknik yöntemler: Palmiye böceğinin belirlenmesi ve ergin popülasyonunun azaltılması için feromon tuzakların kullanılması, kırmızı palmiye böceğini kontrol altında tutmada en önemli mücadele yöntemlerinden biridir. Feromon olarak erkek bireylerin salgıladığı Ferrugineol ((4S,5S)-4-methyl–5-nonanol)kullanılır. Palmiye böceği feromon tuzakları , 1 – 2 haftada bir kontrol edilir ve yakalanan kırmızı palmiye böceği erginleri sayılır. Belirli dönemlerde yakalanan palmiye böcekleri sayılarak, erginin uçuş aktivitesi ve zararlının popülasyon yoğunluğu belirlenir. Palmiye kızıl böceğinin varlığının tespit edildiği yerlerde kitlesel yakalama amacıyla feromon tuzak sayısı artırılarak uygulama yapılır. Feromon Tuzaklar, yıl boyunca bulunduğu yerde asılı tutulur
- Palmiye Böceği İlaçlı mücadele programı : Böceğin bulaşık olduğu palmiye ağaçlarının bulunduğu alanlarda, bir yandan zararlının sağlıklı palmiye, hurma yada phoenix ağaçlarına bulaşmasının engellenmesi, diğer yandan da sağlıklı palmiye ağaçları için tehdit oluşturan bulaşık ağaçlardaki ergin bireylerin dağılmasının engellenmesi için palmiye ağaçları ilaçlanmalıdır. İlaçlamada tüm ağaç yüzeyi, özellikle yaprak petiollerinin ağaç gövdesi ile birleştiği kısımlar ilaçlı su ile iyice ıslatılmalıdır. Zarar belirtileri gösteren palmiye ağaçlarının büyüme noktası henüz zarar görmemişse hemen tedavi edici insektisit uygulamalarına geçilmelidir. Bu şekildeki ağaçların ölü yaprakları budanır ve gövdede zarar görmüş dokular kazınarak temizlenir. Bu kısımlara sprey şeklinde bir insektisit uygulanır. Ayrıca, sistemik bir insektisit (= böcek ilacı), gövdeden enjekte edilir veya topraktan ağacın kök bölgesine verilir. Eğer ağacın büyüme noktası zarar görmüş ve tüm yapraklar kendini aşağıya doğru bırakmışsa, ağacın bulaşma kaynağı olmasının engellenmesi için bir an önce uygun şekilde imha edilmelidir. Ayrıca, budamalardan sonra kesilen yüzeylere, zararlının yumurta bırakmasına engel olmak için kontak ya da sistemik etkili insektisitlerle sprey şeklinde ilaçlama yapılır. Sistemik insektisitler , ağacın gövdesinin toprakla birleştiği kısmın hemen etrafına 20–30 cm derinliğinde çukurlar açılarak buraya 10–20 lt su ile birlikte verileceği gibi, aynı zamanda ağacın gövdesine, yere 30–45 derecelik açı yaparak matkapla 10–15 cm uzunluğunda delikler (ortalama 4 adet delik) açılır ve önerilen dozda insektisit bu deliklere enjekte edilir. Daha sonra deliğin ağzı aşı macunu ile kapatılır. Yeni bulaşmaları engellemek amacıyla yapılan insektisit uygulamaları yaklaşık olarak 25- 30 günde bir tekrarlanmalıdır. Ancak, zararlının henüz biyoekolojisi ve doğal düşmanları bilinmediği için, çevreye ve doğal düşmanlara zarar vermesi nedeniyle fazla ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. Koruyucu veya tedavi edici olarak uygulanan ilaçlamalarda, insektisitler dönüşümlü olarak uygulanmalıdır. Topraktan enjeksiyon yoluyla sistemik insektisitlerin uygulanması tercihen bitkinin iletim demetlerinin daha iyi çalıştığı bahar ve yaz aylarında yapılmalıdır.
- Palmiye Kızıl Böceğine Karşı Önerilen İlaçlar, Dozları ve Uygulama Şekli
İmidacloprid, 200 g/lt etken maddeli BAYER firması ürünü olan CONFİDOR SL 200 isimli sistemik insektisit (böcek ilacı) ve ( aynı aktif maddeli palmidor 'da kullanılabilir ) ağaç gövdesine 4 ayrı delikten (10 cc / delik )toplamda 40 cc olacak şekilde enjekte edilir. Confidor SL 200 sistemik palmiye böceği ilacı ayrıca 10-20 lt su ile karıştırılarak ağacın kök boğazına verilir. Bir ayrı uygulama biçimi ise ağacın taç kısmının içerisine confidor sl yada palmidor ile ilaçlama yapılmasıdır.